Η χρηματοδότηση της κοινής γεωργικής πολιτικής παραδοσιακά γινόταν από ένα μόνο ταμείο, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΓΤΠΕ/FEOGA), που αντικαταστάθηκε την 1η Ιανουαρίου 2007 από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ/FEAGA) και από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ/Feader).
Η εξέλιξη του γεωργικού δημοσιονομικού πλαισίου
Έχοντας θεσπιστεί τον Ιανουάριο του 1962, η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ/PAC) διαρθρωνόταν γύρω από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ). Το 1964, το Ταμείο χωρίστηκε σε δύο τμήματα, ήτοι στο Τμήμα «Εγγυήσεων» και στο Τμήμα «Προσανατολισμού», τα οποία διέπονταν από διαφορετικούς κανόνες.
- Το Τμήμα «Εγγυήσεων», μακράν το σημαντικότερο, είχε ως αντικείμενο τη χρηματοδότηση των δαπανών που απορρέουν από την εφαρμογή της πολιτικής αγορών και τιμών. Αυτές χαρακτηρίζονται από τον μη προβλέψιμο χαρακτήρα τους και, κατά συνέπεια, αναπροσαρμόζονται, μέσω διορθωτικών προϋπολογισμών, ούτως ώστε οι προβλέψεις πιστώσεων να προσαρμόζονται στις πραγματικές ανάγκες. Κατά κανόνα, το Τμήμα «Εγγυήσεων» του ΕΓΤΠΕ χρηματοδοτούσε εξ ολοκλήρου τα μέτρα παρέμβασης στις αγορές.
- Το Τμήμα «Προσανατολισμού» συνέβαλλε στη χρηματοδότηση των ενεργειών διαρθρωτικής πολιτικής και ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών. Αντίθετα με το Τμήμα «Εγγυήσεων» του ΕΓΤΠΕ, το Τμήμα «Προσανατολισμού» ήταν θεμελιωμένο στην αρχή της συγχρηματοδότησης.
Από το 1988, για την αναχαίτιση της αύξησης των δαπανών της ΚΓΠ, οι πιστώσεις της υπόκεινται σε αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία μέσω της καθιέρωσης μιας γεωργικής κατευθυντήριας γραμμής πολυετούς χαρακτήρα (απόφαση 88/377/ΕΟΚ, η οποία συμπληρώθηκε από τη διοργανική συμφωνία της 22ας Ιουνίου 1988, στο πλαίσιο του πακέτου «Delors I») (βλ. δελτίο 1.4.3).
Αμέσως μετά τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου (Δεκέμβριος 1992), το δημοσιονομικό πλαίσιο αναδιαμορφώθηκε (πακέτο «Delors II»). Η διοργανική συμφωνία του 1988 αντικαταστάθηκε από μια νέα συμφωνία δημοσιονομικής πειθαρχίας για την περίοδο 1993-1999 (ΕΕ C 331 της 7.12.1993). Την απόφαση αριθ. 88/377/ΕΟΚ διαδέχθηκε η απόφαση αριθ. 94/729/ΕΚ (ΕΕ L 293 της 12.11.1994) που επιβεβαίωσε την αρχή σύμφωνα με την οποία η δημοσιονομική πειθαρχία θα ισχύει για όλες τις κοινές πολιτικές. Με την Ατζέντα 2000 (βλ. δελτίο 3.2.3) η γεωργική κατευθυντήρια γραμμή περιελήφθη στις δημοσιονομικές προοπτικές 2000-2006 (ΕΕ C 172 της 18.6.1999). Παράλληλα, η χρηματοδότηση της ΚΓΠ καθορίστηκε από τον νέο κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1258/1999 (ΕΕ L 160 της 26.6.1999, σ. 103).
Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2007-2013 εγκρίθηκε το 2006 (ΕΕ C 139 της 14.6.2006) (βλ. δελτίο 1.4.3). Το κεφάλαιο 2 «Διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων» περιελάμβανε τον γεωργικό και αγροτικό προϋπολογισμό, το περιβάλλον και την αλιεία (413 δισεκατομμύρια ευρώ σε τρέχουσες τιμές, ήτοι το 42,3% των συνολικών πιστώσεων ανάληψης υποχρεώσεων για την ΕΕ των 27). Η αναθεώρηση της χρηματοδότησης της ΚΓΠ ετέθη επίσης στο πλαίσιο των προκαταρκτικών συζητήσεων για τις δημοσιονομικές προοπτικές 2007-2013.
- Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 (ΕΕ L 209 της 11.8.2005, σ. 1) χώρισε το ΕΓΤΠΕ σε δύο ξεχωριστά ταμεία, ήτοι το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ). Το ΕΓΤΕ χρηματοδοτεί ή, ενίοτε, συγχρηματοδοτεί με τα κράτη μέλη τις δαπάνες της κοινής οργάνωσης της αγοράς (ΚΟΑ) (βλ. δελτίο 3.2.4), την άμεση στήριξη στις εκμεταλλεύσεις (βλ. δελτίο 3.2.5), τη συμβολή της Ένωσης στις ενέργειες ενημέρωσης και προώθησης των γεωργικών προϊόντων στην εσωτερική αγορά και στις τρίτες χώρες, καθώς και διάφορες περιστασιακές δαπάνες της Ένωσης, όπως είναι οι κτηνιατρικές δράσεις και η συλλογή και χρήση γενετικών πόρων.
- Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 συνοδεύτηκε από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 (ΕΕ L 277 της 21.10.2005) για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το ΕΓΤΑΑ λόγω των χρηματοδοτικών ιδιαιτεροτήτων και του προγραμματισμού του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ (βλ. δελτίο 3.2.6). Το ΕΓΤΑΑ συγχρηματοδοτεί τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού και δασικού τομέα, τα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα, τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου στις αγροτικές περιοχές και την ενθάρρυνση της διαφοροποίησης της αγροτικής οικονομίας, καθώς και τη δημιουργία τοπικών ικανοτήτων (πρωτοβουλία Leader) (βλ. δελτίο 3.2.6).
Το Τμήμα «Εγγυήσεων» ανέκαθεν περιλαμβανόταν στις υποχρεωτικές δαπάνες (ΥΔ) του κοινοτικού προϋπολογισμού, οι οποίες απορρέουν άμεσα από τη Συνθήκη ή από πράξεις που έχουν εκδοθεί δυνάμει αυτής. Αφετέρου, το σύνολο των δαπανών του ΕΓΤΠΕ-Προσανατολισμού υπαγόταν στις μη υποχρεωτικές δαπάνες (ΜΥΔ). Έως την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας (βλ. δελτίο 3.2.1), το Συμβούλιο, ως πρώτο σκέλος της αρμόδιας για τον προϋπολογισμό αρχής της Ένωσης, είχε παραδοσιακά τον τελευταίο λόγο για τις ΥΔ στη διαδικασία κατάρτισης του ετήσιου προϋπολογισμού. Αντίθετα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διέθετε την εξουσία λήψης αποφάσεων επί των ΜΥΔ, στο πλαίσιο ενός μέγιστου ορίου αύξησης που υπολογιζόταν από την Επιτροπή βάσει οικονομικών παραμέτρων. Με τη νέα ΣΛΕΕ (βλ. δελτίο 3.2.1), η διάκριση αυτή καταργήθηκε και έκτοτε οι δύο κλάδοι της δημοσιονομικής αρχής (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο) αποφασίζουν από κοινού για το σύνολο των γεωργικών δαπανών.
Όσον αφορά την περίοδο 2014-2020, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε, στις 19 Νοεμβρίου 2013 [ψηφίσματα P7_TA(2013)0455 και P7_TA(2013)0456, ΕΕ C 436 της 24.11.2016], τον κανονισμό για το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο [κανονισμός (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 1311/2013, ΕΕ L 347 της 20.12.2013] καθώς και τη διοργανική συμφωνία για τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση (ΕΕ C 373 της 20.12.2013). Αφετέρου, η μεταρρύθμιση του 2013 κατάργησε τους κανονισμούς (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 και αριθ. 1698/2005, οι οποίοι αντικαταστάθηκαν από τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1306/2013 για τη χρηματοδότηση, διαχείριση και παρακολούθηση της ΚΓΠ, και από τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το ΕΓΤΑΑ (ΕΕ L 347 της 20.12.2013).
Το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο ορίζει συνολικό προϋπολογισμό για το κεφάλαιο «Διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων» (περιλαμβανομένης της ΚΓΠ) ύψους 373,17 δισεκατομμυρίων ευρώ σε τιμές 2011, δηλαδή το 38,9% των συνολικών πιστώσεων ανάληψης υποχρεώσεων για την ΕΕ των 28. Η ρύθμιση των γεωργικών αγορών και των άμεσων ενισχύσεων αντιστοιχεί στο 28,9% των συνολικών προβλεπόμενων υποχρεώσεων, (βλ. δελτίο 3.2.10, πίνακα I, γραμμή Β). Από την άλλη, τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης αντιστοιχούν στο 8,8% του ποσού αυτού (βλ. δελτίο 3.2.10, πίνακα I, γραμμή Γ). Έτσι, ο αγρο-γεωργικός προϋπολογισμός που προβλέπεται για το έτος 2020 ανέρχεται σε 49 δισεκατομμύρια ευρώ και αντιστοιχεί στο 34,9% του συνόλου, ποσοστό δηλαδή χαμηλότερο εκείνου που είχε διατεθεί για την ΚΓΠ στην αρχή των δημοσιονομικών προοπτικών (40,5% το 2014) (βλ. δελτίο 3.2.10, πίνακα I, γραμμή Δ).
Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για τη γεωργία τροποποιήθηκε το 2015, μετά τις μεταφορές μεταξύ των δύο πυλώνων της ΚΓΠ που αποφασίστηκαν από τα κράτη μέλη [εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2015/141 (ΕΕ L 24 της 30.1.2015)]. Ο κατωτέρω πίνακας δείχνει το τελικό οικονομικό βάρος της ΚΟΑ, των άμεσων ενισχύσεων και της αγροτικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της ΚΓΠ.
ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΓΠ 2014-2020 (ΕΕ των 28) | Σύνολο 2014-2020 (δισ. ευρώ σε τρέχουσες τιμές) | % |
| ΜΕΤΡΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ (ΚΟΑ) α) Έσοδα για ειδικό προορισμό β) Αποθεματικό για κρίσεις Α) ΣΥΝΟΛΟ ΚΟΑ [α) + β)] | 19,002 (4,704) +3,155 17,453 | 4,3% |
| ΑΜΕΣΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ (ΑΕ) γ) Μεταφορές υπέρ του πυλώνα 2 δ) Μεταφορές υπέρ των ΑΕ ε) ΚΑΘΑΡΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ [γ) + δ)] στ) Αποθεματικό για κρίσεις Β) ΣΥΝΟΛΟ ΑΕ [ε) + στ)] | 298,438 (7,369) +3,359 (4,010) (3,155) 291,273 | 71,3% |
| ΣΥΝΟΛΟ ΠΥΛΩΝΑ 1 [Α) + Β)] | 308,726 | 75,6% |
| ΜΕΤΡΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΑΑ) ζ) Καθαρός απολογισμός υπέρ του πυλώνα 2 Γ) ΣΥΝΟΛΟ ΠΥΛΩΝΑ 2 (ΑΑ) | 95,577 +4,010 99,587 | 24,4% |
| ΣΥΝΟΛΟ ΚΓΠ 2014-2020 [Α) + Β) + Γ)] | 408,313 | 100% |
Διαβάστε την συνέχεια του άρθρου στο www.agrocapital.gr
